10 augustus 2014
Poppies in the spotlight
Het is heel wat jaartjes geleden dat ik regelmatig de velden in trok om daar een fraai veldboeket te plukken. Het liefst in zoveel mogelijk kleuren. Ik herinner me nog goed de velden vol klaprozen die je nu niet vaak meer ziet. Het felle geel van het boerenwormkruid of Sint Janskruid, wat vrolijk combineerde  met het prachtige blauw van de korenbloem of het wit-geel van kamille. Het luchtige fijne witte ‘rag’ van het fluitekruid hoorde er ook in en ga zo nog maar even door. Koekoeksbloem, kaardebol, kaasjeskruid, keus had ik genoeg. Een en ander werd nog eens aangevuld met diverse gras- en graansoorten en ander groen waardoor het geheel letterlijk een bloemlezing werd van wat je zo op akkers en graslanden kon vinden. De koperkleur van een oude grote granaathuls, die door oom Jean was ‘omgebouwd’ tot een vaas, contrasteerde mooi bij dit kakelbonte boeket. Alleen de kleur rood was moeilijk. Er is maar weinig écht rood in onze inheemse flora. Alleen het scharlakenrood van de klaproos kwam hiervoor in aanmerking, maar deze is zo fragiel, zo tijdelijk, dat de overige veldbloemen het altijd al gauw zonder haar moesten stellen.
 Lang geleden al was de klaproos het symbool voor dood, vernieuwing en leven. De zaden blijven tientallen jaren slapend in de grond maar als die wordt omgewoeld komt het tot leven en bloeit spectaculair.
Eind 1914. De velden in Noord-Frankrijk en Vlaanderen werden het toneel van gigantische ‘verstoringen’. Door de honderdduizenden granaten werd de bodem omgewoeld, en dat is zeer zacht uitgedrukt. De rode klaprozen verschenen kort daarna.
John McCrae, arts en gelegerd ten noorden van Ieper, bekeek met fascinatie deze enorme hoeveelheden klaprozen die willekeurig uitgezaaid leken te zijn. Hij bewonderde hun vitaliteit en hun vermogen om dit allemaal te trotseren. Hij zag de klaproos als symbool voor al zijn patiënten en zijn gesneuvelde kameraden. Toen zijn beste vriend kort daarop sneuvelde schreef hij een dag later het beroemde gedicht ‘In Flanders Fields’. Hij voelde dit als verplichting tegenover hem en alle andere gesneuvelden. Het gedicht werd heel populair hetgeen nog eens versterkt werd na zijn dood in 1918. Hij werd begraven op een militair kerkhof in Calais en ging zo een rol spelen in zijn eigen gedicht.
 In Vlaanderens velden
In Vlaanderens velden bloeien de klaprozen
Tussen de kruisen, rij aan rij
die onze plek aangeven; en in de lucht
vliegen leeuweriken, nog steeds dapper zingend
zelden gehoord te midden van het kanongebulder
aan de grond.
Wij zijn de doden. Enkele dagen geleden
leefden we nog, voelden de dageraad, zagen de zon ondergaan
beminden en werden bemind en nu liggen we
in Vlaanderens velden
Neem ons gevecht met de vijand weer op:
Tot u gooien wij, met falende hand
de toorts; aan u om haar hoog te houden
Als gij breekt met ons die sterven
zullen wij niet slapen, ook al bloeien de klaprozen
in Vlaanderens velden.
In Flanders Fields zorgde ervoor dat de klaproos voor eeuwig verbonden blijft aan de gesneuvelden van De Groote Oorlog.
Het was afgelopen week honderd jaar geleden dat deze bloedigste oorlog ooit begon. De klaproos stond daarom weer even volop in de belangstelling. De oorlog die in korte tijd een eind zou maken aan alle oorlogen, werd gezegd. De werkelijkheid is achteraf anders gebleken getuige de talrijke graven en oorlogsmonumenten die op dit moment worden opgefleurd met klaprozen, weliswaar van kunststof maar dat is met de beperkte houdbaarheid heel begrijpelijk.
De klaproos is een echte pioniersplant. Wordt ergens de grond omgeploegd, nieuw bewerkt, dan verschijnt de klaproos er vanzelf, vanuit het niets lijkt het wel. Maar meestal is het zaad dat al jaren in de grond aanwezig is en dan aan de oppervlakte komt. De klaproos is een ‘lichtkiemer’. De gewone klaproos, de klaproos die we tussen het koren en in wegbermen zien staan, is familie van de slaapbol, de Papaver somniferum, waaruit opium gewonnen kan worden. De Papaver orientale, de oosterse papaver, een ander lid in de papaverfamilie is een prachtige tuinplant. Met zijn grote bloemen en een uitgebreide kleurenkeuze variërend van scharlakenrood, roze, geel tot wit, is er altijd wel een die in het kleurschema van je border past. Hij stelt niet veel eisen aan de grond als die maar niet te nat is. Bij voorkeur staat hij in de volle zon.
Wist je trouwens dat:
- de ‘klaproos’ zijn naam dankt aan het ‘klappend’ geluid dat bloemblaadjes maken wanneer je ze omgevouwen tussen je handen legt en erop slaat?
- er in elk zaaddoosje zo’n 5000 zaadjes zitten?
- het zaad in de grond vele tientallen jaren kiemkrachtig blijft?
- dat deze zaadjes worden gebruikt op maanzaadbroodjes?
- het plantensap vroeger werd gebruikt in de pap van huilende kinderen om ze rustiger te maken. Dit hoort uiteraard thuis in de categorie van ‘don’t try this at home’.
- vroeger Edammer kaas werd gekleurd met ditzelfde sap?
Nog even terug naar de herdenkingen, naar de Tower of London. Een golf van keramische klaprozen ‘stroomt’ als het ware uit een van de ramen de droge slotgracht in. 'Blood Swept Lands and Seas of Red', wordt het project genoemd. Er worden er dagelijks ‘bijgeplant’ tot 11 november, de dag waarop in 1918 de wapenstilstand werd getekend. 8000 vrijwilligers werken hieraan mee. Er zullen er dan uiteindelijk 888.246 staan, één voor elke gesneuvelde soldaat van het Verenigd Koninkrijk en de Britse Commonwealth.
  
Links: Bij graafwerkzaamheden bij de aanleg van een fietstunnel in Welten bloeiden de klaprozen tussen zand, grind en puin
Midden en rechts: Papaver orientale, oosterse papaver
  
Links en midden: Hoe klein het kerkhof of het kerkje ook is, de klaproos is aanwezig. Rechts: Tower of London, Blood Swept Lands and Seas of Red. (Foto: internet)
Boven: Klaprozen in een veld (Olie op doek, Marij Debets)
VOORGAANDE VOLGENDE
|
