10 juli 2011
Smaakt als koffie
Smalko, hebben jullie daar al eens van gehoord? In de tweede wereldoorlog werd deze ‘Smalko’ door Albert Heijn verkocht als koffie. Surrogaatkoffie, omdat echte koffie, bonen van de Coffea arabica, niet te krijgen was. Mijn ouders, echte koffiedrinkers, zullen dit  zeker gedronken hebben. Ik kan me herinneren dat mijn moeder me ooit vertelde van deze surrogaatkoffie. “Cichorei, daar werd deze koffie van gemaakt. Maar echt lekker was hij niet.”
Deze Cichorei is trouwens ook al eerder als vervanger van koffie gebruikt. Toen Napoleon alle handel met Engeland verbood (1806) werd koffie heel schaars. Men zocht toen ook al zijn toevlucht tot Cichorei. Ook na opheffing van het Continentaal Stelsel, zoals deze blokkade heette, bleef men dit goedje drinken. Men was nu toch aan de smaak gewend en het was bovendien stukken goedkoper dan echte koffie. Herman Buisman ontwikkelde in 1867 een ‘koffijstroop’ die als toevoeging de cichoreikoffie wat smakelijker maakte. Deze ‘Buisman’ werd bij ons thuis ook nog als toevoeging bij de koffie gedaan. Ik zie het nog zo voor me: het kleine metalen blikje met het geelkoperen lepeltje. Als het ook maar iets te vochtig stond werd de inhoud keihard.
Toen ik onlangs via de binnenring naar mijn volkstuin reed werd deze weg omzoomd door honderden azuurblauwe bloempjes. Het was de wilde cichorei (Cichorium intybus var. Sylvestre) of Duitse koffie zoals hij in de volksmond ook wel genoemd wordt, die samen met nog allerlei andere bloeiende bermbloemen een levend impressionistisch schilderij vormden. Net als kamille en klaproos is ook hij een pioniersplant en groeit graag op braakliggende grond. Hij bloeit alleen als de zon schijnt. Als de lucht betrekt gaan de bloempjes dicht en als het te warm wordt vallen ze af: elk bloempje bloeit sowieso slechts hooguit één dag, maar elke dag zijn er weer heel veel nieuwe.
Wist je dat:
Cichorei de wilde vorm is van witlof en ook familie is van andijvie
Je cichorei al terugvindt in oude kruidboeken zoals kruidenboek Dodoens uit 1644.
Het al eeuwen wordt gebruikt tegen geelzucht en bij blaasontsteking.
Dat het de eetlust opwekt en bloedzuiverend werkt.
Een voorganger van de plaspil is.
Het veel inuline bevat hetgeen de darmwerking stimuleert.
Het ook suikerij en wegenwachter wordt genoemd.
Aan cichorei worden nog veel andere eigenschappen toegeschreven. Als je het bij je draagt kan het alle obstakels verwijderen die zich in je leven voordoen. Als je jezelf helemaal insmeert met cichoreisap krijg je dingen gemakkelijker gedaan bij belangrijke personen. Men heeft zelfs ook ooit geloofd dat het je onzichtbaar kon maken als je het bij je draagt en dat het een gesloten deur kon openen als je het tegen het slot hield. Maar dat werkte niet met alle cichorei: hij moest dan geoogst zijn, in complete stilte en precies om 12 uur ’s middags of ’s nachts op midzomer. Het grootste struikelblok kwam echter nog: het moest ook nog eens afgesneden worden met een gouden mes.
In Nederland wordt het al jaren niet meer verbouwd, althans niet voor de productie van ‘koffie’. Het is als zodanig dan ook niet meer op de schappen van de supermarkten te vinden. Maar wel sinds een tiental jaren op grote schaal voor de productie van inuline en fructosestroop. Inuline wordt gebruikt als vetvervanger, voedingsvezel en zoetstof. Deze zoetstof kan ook door patiënten met suikerziekte gebruikt worden omdat hij niet door het lichaam wordt opgenomen.
 In Orchies, Noord-Frankrijk zit nog een bedrijf dat de cichorei wél nog echt voor consumptie verbouwt. Het familiebedrijf Leroux houdt zich hier al sinds 1871 mee bezig. Met een omzet van 42 miljoen euro, export naar meer dan 50 landen en 180 man personeel bewijzen ze dat cichorei nog steeds in is. Het gebruik van cichorei is lekker en gezond! Hun nieuwe spreuk ‘Laissez la nature vous faire du bien’ (laat de natuur u goed doen) zegt genoeg. Het zijn niet meer alleen de gedroogde en vermalen wortels waarmee ze op de markt komen maar met een heel breed spectrum van producten op cichoreibasis waaronder oploscichorei, smaakversterkers voor in melk en onctuo, een soort cappuccino en met karamelsmaak. 
Tijdens een vakantie in Noord-Frankrijk kocht ik bij een kruideniertje een pak ‘Chicorée grains’. Ik wilde het wel eens proberen. Eerst gemalen met een koffiemolen die nog ergens achter in een keukenkastje stond en al heel wat jaren met pensioen was. Een spannend moment toen ik het eerste kopje inschonk. In eerste instantie leek het wel op koffie: de kleur was hetzelfde. Maar de geur was anders, de smaak was anders. Niet vies, erg zoet, maar anders. Smalko, smaakt als koffie, daar stond deze afkorting voor destijds. Het is maar hoe je het bekijkt.
  
Langs de binnenring
The Song of the Chicory Fairy
By the white cart-road,
Dusty and dry,
Look! there is Chicory,
Blue as the sky!
Or, where the footpath
Goes through the corn,
See her bright flowers,
Each one new-born.
Though they fade quickly,
O, have no sorrow!
There will be others
New-born tomorrow!
VOORGAANDE VOLGENDE
|
