Rob van der Linden Tuinadvies

19 juni 2011

Rij er eens omheen…

We zijn het alweer bijna vergeten. Of misschien zijn we er wel aan ‘gewend’. Vorig jaar werd uit kostenoogpunt het grootste deel van de gemeenteperken ‘omgevormd’ naar grasland. Een keer per twee weken even met het machientje erover zou goedkoper zijn. De actie werd overal tegelijk en snel uitgevoerd waardoor alle protest te laat kwam. Het leek wel of alle groenbedrijven van heel Zuid-Limburg waren ingehuurd. Dat lang niet iedereen het hiermee eens was bleek achteraf maar al te duidelijk. Laten we hopen dat de fout in de toekomst wordt ingezien en een en ander weer interessanter wordt ingericht. Want dat is heel goed mogelijk en nog goedkoop ook!

Er is sinds enkele jaren een nieuwe tuinvorm in opkomst, die niet alleen een veel hogere belevingswaarde heeft dan gewoon gras, maar bovendien heel arbeidsvriendelijk, dus voor gemeentes betaalbaar, is. Een laag kostenplaatje schijnt tegenwoordig bij alles het belangrijkste criterium te zijn. Het concept van deze tuinvorm is afgeleid van de prairiegebieden van Noord Amerika waar eeuwenlang miljoenen bizons de uitgestrekte gebieden doorkruisten, afgraasden en vertrapten. Eeuwenlang herstelden deze graslanden zichzelf. Van deze originele prairies is nog maar een klein percentage over. Een grote plantenrijkdom kenmerkt deze prairies. 75% van deze prairies bestaat uit diverse grassoorten en de rest uit een enorme diversiteit aan vaste bloeiende planten. Wat bij deze planten heel bijzonder is, is dat ze heel sterk zijn en zich tegen extreme omstandigheden hebben gewapend door dikke, ruwe en vaak harige bladeren die het vochtverlies tot een minimum beperken. Ook wortelen ze vaak uitzonderlijk diep. Twee derde van de plant bevindt zich onder de grond. Er zijn zelfs grassen die tot vijf meter diep wortelen! De concurrentie is moordend. De meeste van deze planten worden pas actief als de temperatuur boven de 12 graden komt en ze zijn pas echt in hun element boven de 25 graden. Als ‘onze’ borderplanten hun mooiste periode gehad hebben, eind juni, of duidelijk beginnen te minderen door vochtgebrek, beginnen de meeste prairieplanten pas.

Een prairietuin houdt van veel zon. Hij kan in principe op elke bodem worden aangelegd. Meestal worden procentueel meer vaste planten aangeplant dan bij de natuurlijke prairie, maar de mengverhouding is een persoonlijke smaak. Bij een kleinere tuin worden planten over het algemeen gemengd door elkaar geplant. Bij een groter gebied kan in groepen per soort worden aangeplant maar men moet ervoor waken dit niet te doen zoals bij een klassieke border; lage planten voor en hoge achter. Een en ander moet een natuurlijke uitstraling hebben.

Verschillende planten spelen ieder een eigen rol. Planten met een krachtige opvallende vorm zorgen voor structuur. Zij vormen maar een klein onderdeel. Het thema wordt aangegeven met de zgn. aspectplanten. Het totaalbeeld en de kleurstelling worden hierdoor bepaald. Een andere groep, minder opvallend, ondersteunen de voorgaande groep weer wanneer deze minder ‘interessant’ is. Verder zijn er planten die zich gemakkelijk uitzaaien en elk jaar weer op andere plaatsen terugkomen. Dit mag nooit meer dan 10% zijn en al te fanatiek uitgezaaide plantjes dienen consequent te worden gewied. Omdat de meeste van deze planten pas actief worden als het warmer wordt kan het geheel worden aangevuld met een keur aan bollen die de tuin in het vroege voorjaar al interessant maken. Ook deze worden op een zo natuurlijk mogelijk manier geplant, als het ware ‘uitgestrooid’ tussen de andere planten.

Maar het interessantste komt nu: als de tuin eenmaal is aangelegd is hij nagenoeg arbeidsvrij. De eerste drie jaren zal natuurlijk nog goed moeten worden gewied maar als de beplanting eenmaal sluitend is laten we de tuin gewoon zijn gang gaan. Moeten bij een klassieke tuin de planten om de drie à vijf jaar worden opgenomen, gescheurd, grond verbeterd en bemest, en daarna weer worden terug geplant, bij een prairietuin laten we alles op zijn beloop, heel veel jaren achter elkaar. Bemesting is niet nodig en mag zelfs niet. We laten alles met rust. Elk seizoen ziet de tuin er anders uit. Uitgebloeide bloemen zorgen voor wintersilhouetten. Het enige dat gedaan wordt is het afmaaien van alles dat er staat tegen het einde van maart. Als je ook bloembollen hebt geplant moet dit maaien twee à drie weken eerder gebeuren om uitkomende bollen niet te beschadigen. Meer is er in feite niet te doen in zo’n tuin.

Mondjesmaat wordt er door gemeentes geëxperimenteerd. In Vaals werd een rotonde op die manier beplant naar een ontwerp van de Duitse tuin- en landschapsarchitect Michael Tänzer. Ik volgde de ontwikkeling het eerste jaar en het is, ik overdrijf niet, blijvend mooi. Ben je in de buurt, rij er eens omheen, en laat je inspireren door deze zuidelijkste prairietuin van Nederland.