20 maart 2016
Een oud bloempje
Het vergeelde boekje is uit 1891, vijf jaar na de eerste Duitse uitgave. ‘Mijn Waterkuur’ van Sebastiaan Kneipp, de eerste druk in het Nederlands, eerste duizendtal.
 Toen ik er doorheen bladerde, vond ik op pagina 221 een gedroogd bloempje, een edelweiss, klein en onopvallend. Destijds is het jammer genoeg niet goed gelegd, waardoor het een beetje ‘dubbel gevouwen’ gedroogd is. Destijds…… Wanneer zou dat ‘destijds’ geweest zijn? Is het van iemand geweest, die ziek was, die zijn heil zocht bij de koudwaterkuren, beschreven in dit werkje? We weten het niet, maar het is wel vrij waarschijnlijk. Ook dat hij of zij de trein richting Beieren nam, richting Wörishofen, om daar genezing te zoeken, getuige de edelweiss. De hele treinreis, inclusief hoteladvies met prijzen, de spreekuren bij Kneipp, en nog veel meer informatie staan voor in het boekje. Vond hij, of zij, dit kleine bloempje terwijl hij verplicht dauwtrapte, of tijdens een wandeling tussen dagelijkse behandelingen door?
 We kennen het kleine wollige bloempje allemaal, edelweiss. Meer dan vijftig jaar geleden werd het geweldig bezongen in The Sound of Music. “Edelweiss, bless my homeland for ever”, en dat ‘homeland’ is natuurlijk Oostenrijk. Het is dé bloem van dat land. Het staat op hun twee-eurocentmunt, maar als het op de een- of twee-euromunt had gestaan had hier zeker meer waardering uit gebleken. Dat hij al lang bedreigd wordt, blijkt uit het feit dat hij al sinds 1886 beschermd wordt. Dat was heel hard nodig, want bergbeklimmers namen hem mee als trofee tijdens hun tochten. Hij werd in van alles verwerkt. Ingegoten in een broche, sleutelhanger of pen was het een echte must-have voor vakantiegangers. Een andere oorzaak van zijn bijna-uitsterven was, dat hij ook veelvuldig werd geplukt als middel tegen maagpijn.
 Edelweiss (Leontopodium alpinum) hoort tot de alpine-planten. Hij komt niet alleen voor in de Alpen maar ook in de Karpaten, de Pyreneeën, het noordelijke deel van het Balkan-schiereiland en in de hooggebergten van Azië. Net als alle alpine-planten is hij gewend aan extreme omstandigheden, droog en zonnig, soms extreem koud. Hij groeit het best op kalkhoudende schrale grond. Ze zijn wit viltig behaard, hetgeen ze beschermt tegen uitdroging en kou. De bloemkolfjes zijn heel klein en vallen slechts op door de krans van schutbladen. Onlangs is ontdekt dat edelweissbloemen zich op een slimme manier beschermen tegen ultraviolette straling die hoog in de bergen veel sterker is dan op een geringere hoogte. De fijne haartjes absorberen nagenoeg alle Uv-licht, maar laten het gewone licht wél door. De bloem heeft ‘microwimpers’ die de schadelijke stralen filteren. Misschien dat deze ontdekking ooit gaat helpen de mens beter te beschermen tegen deze straling?
Plukken of uitgraven op de Jungfrau, Eiger of Mönch hoeft niet meer. Je kunt hem hier gewoon bij een kwekerij kopen. Voor nog geen tientje heb je al een plantje. Alleen wordt hij hier wel een heel stuk groter. De Uv-straling op grote hoogte houdt hem klein. Is tien centimeter in de Alpen het absolute maximum, bij ons is dat het absolute minimum. Het is een laatbloeier. De grootste kans dat je hem daar vindt is na eind juni. Het lijkt me trouwens te gek hem daar echt aan te treffen. Uiteraard, staan laten, je riskeert een boete van duizenden euro’s. Maar tijd voor een selfie is er altijd, even samen op de foto.
Toch wordt edelweiss, net zoals veel van de soorten die groeien op die plekken, wéér ernstig bedreigd. Dit keer niet direct door de mens, maar wel door zijn handelen. De opwarming van de aarde heeft invloed op de leefomgeving. De boomgrens schuift omhoog en verdringt het struikgewas, dat op zijn beurt weer verder omhoog kruipt. Bij een temperatuurstijging van gemiddeld 2°C komen deze grenzen zo’n drie- tot vierhonderd meter hoger te liggen. Maar voor de soorten die al in de hoogste gebieden leven, waaronder edelweiss, is er geen uitweg meer. Het voortbestaan van de nationale bloem van Oostenrijk, de koningin van de Alpen, komt echt in gevaar!
Ik leg het edelweissje terug op twee-twee-een, waar het al zo lang lag en doe het boekje weer dicht. Er staat geen naam in, maar al was dat wel zo, dan zou het nog een onmogelijke zaak zijn meer te weten te komen van het werkelijke verhaal van het bloempje en zijn eigenaar.
Ik zet het boekje weer terug achter de ruitjes van de boekenkast.
  
Afbeeldingen direct hierboven: internet.
VOORGAANDE VOLGENDE
|
