29 augustus 2010
Hij kan zomaar vallen
De jackpot van meer dan 20 miljoen. We kennen de reclame allemaal: ben je net lekker met iets bezig krijg je opeens zo’n grote gele bal op je hoofd, terwijl een stemmetje vrolijk zegt: hij kan zomaar vallen!
Dat deze slogan ook ooit van toepassing zou zijn op de Anne Frankboom, een 150 jaar oude  kastanjeboom, die achter het huis stond waar Anne Frank zich samen met haar familie schuil hield tijdens de tweede wereldoorlog, dat had toch niemand verwacht. Enkele flinke windstoten werden de doodzieke boom uiteindelijk fataal. Hij brak over op ongeveer anderhalve meter boven de grond. De dertigduizend kilo zware kastanje stortte in luttele seconden ter aarde. Enkele jaren geleden kwam de boom nog in het nieuws toen de Gemeente Amsterdam en de Anne Frankstichting hem wilden laten kappen vanwege zijn slechte staat, maar er kwamen protesten van over de hele wereld. De rechter besliste dat de boom mocht blijven staan. Er werd een stalen constructie om de boom geplaatst die hem nog zo’n tien tot vijftien jaar overeind zou kunnen houden. Dit is toch iets korter geworden. Foutje in de constructie misschien? Er staat al jaren een stek, een genetisch identiek exemplaar dus, klaar in het Groningse Glimmen, als opvolger maar waarschijnlijk laat men de stomp staan, in de hoop dat deze weer zal uitslaan.
Deze kastanje was van binnen voor een groot deel verrot en verder ook nog ernstig aangetast door een agressieve tonderzwam. Twee zaken waar je maar weinig aan kunt doen en die bijna altijd het nabije einde van zo’n boom aankondigen.
Paardekastanjes worden echter ook geplaagd door twee veel meer voorkomende ‘plagen’.
Sinds een jaar of tien worden kastanjes belaagd door de kastanjemineermot, een heel klein motje van maar enkele millimeters lang. De ontwikkeling van larve tot mot duurt ongeveer zeven tot tien weken. De larven komen voor van mei tot oktober. Ze vreten het bladmoes weg waardoor bruine vlekken op de bladeren ontstaan. De aantasting kan zo ernstig zijn dat bomen in juli hun blad al laten vallen. In één seizoen ontwikkelen zich drie generaties. De mot overwintert als pop in het afgevallen blad. Om de aantasting terug te dringen help het in ieder geval om alle afgevallen blad te verwijderen en te verbranden. Het is niet mogelijk deze insecten chemisch te bestrijden omdat ze echt in het blad zitten. Het motje heeft zijn natuurlijke vijanden in Zuid Europa achtergelaten en kan daardoor nagenoeg ongestraft zijn gang gaan. Nagenoeg ongestraft, want er schijnen sluipwespen te zijn die dit beestje te lijf gaan. Ook pimpelmeesjes blijken ze wel te lusten. Ondanks dat bomen vaak al jaren worden aangetast lijkt het hun vitaliteit nog niet nadelig te beïnvloeden.
Een recentere aantasting gebeurt door een pseudomonasbacterie. Deze blijkt veel ernstiger te zijn dan de kastanjemineermot en werd voor het eerst geconstateerd in 2002. De paardekastanjes vertonen eerst bruine vlekken op de stam en beginnen daarna te ‘bloeden’. De bast van de boom wordt aangetast en laat los. De overlevingskansen lijken zeer gering. Er is nog geen enkele boom van deze ziekte genezen. De actie die de boom zelf onderneemt, het vormen van kurkcellen tussen het aangetaste en gezonde weefsel, werkt hooguit vertragend. Stress lijkt ook een versnellend effect op de ziekte te hebben. De boom kan binnen twee à drie maanden doodgaan. Eigenlijk geldt er op dit moment maar een algemene regel voor het beheer van kastanjes en wel om zieke en gezonde paardekastanjes zoveel mogelijk met rust te laten. Omdat de bacterie via wonden binnendringt vooral niet snoeien, maar ook planten en verplanten kunnen het best achterwege blijven.
Nog even terugkomend op de Anne Frankboom. Het restant stam van anderhalve meter en de wortels blijven. Mogelijk groeit hieruit weer een nieuwe boom al weet ik niet in hoeverre de aantasting door deze zwam verder gaat in de stomp. De tijd zal het leren. Een mooi voorbeeld van hergroei vinden we in het Limburgse Epen waar uit een kastanjeboom die bij een onweersstorm afbrak nieuw leven ontsproot.
  
1. 2. 3.
1. De omgewaaide Anne Frankboom. Het huis links (met de luiken) is het achterhuis. Anne Frank zag deze kastanje vanuit het zolderraam en schreef erover. (Foto: internet)
2. Symptomen van aantasting door de kastanjemineermot.
3. Symptomen van aantasting door de bloedingsziekte.
 De afgebroken kastanjeboom in Epen, 30 jaar geleden. (Foto: Bomen in Limburg). Ik ben vanmorgen op zoek gegaan naar deze boom om te kijken hoe hij zich de laatste dertig jaar verder hersteld heeft. Maar helaas, ik heb hem (nog) niet kunnen vinden.
 Ik heb wat navraag gedaan en heb hem, met hulp van pastoor Rick van den Berg, een paar dagen later alsnog gevonden. Althans de plek waar hij ooit gestaan heeft. Hij is een aantal jaren geleden helaas gekapt. De reden kon men me niet geven omdat dit door een vorige eigenaar is gedaan. In zijn plaats is nu een Amerikaanse eik geplant, een veel minder interessante boom. Zo'n oude kastanje, getekend door wat hij in zijn lange leven had meegemaakt en hiervan toch 'goed' hersteld was, had toch wel iets. Jammer dat deze beslissing ooit genomen is.
VOORGAANDE VOLGENDE
|
